<br> در بناهای اسلامی، طاق دو سبک معماری متمایز را دنبال میکند: در حالی که معماری بنی امیه، سنتهای سوری قرن ششم و هفتم را ادامه دادند، معماری اسلامی شرقی عمدتاً تحت تأثیر سبکها و اشکال ساسانی قرار گرفتند. از ترکیب و اختلاط سبک رواق طاق دار و سبک با گنبد یک رشته شکلهای تازه از قبیل سه صدفی و بازیلیکا گنبددار و طرح به شکل صلیب یونانی و تک رواقی با گنبد به وجود میآید. همان گونه که استرزیگوسکی اشاره میکند، تمامی این ابداعات در دورانی صورت گرفت که خط ارمنی به وجود آمده و ضمناً این ابداعات در زمینه هنر هم نشان دهنده پیروزی عامل ملی هستند و هم مبین رهایی از نفوذ یونانی که تا به آن دم بر ارمنستان چیره بودند. امروزه این قلمرو، از شهرسازی گرفته تا معماری و طراحی داخلی ویلا صنعتی، تحت کنترل معماران است. گستردگی و گوناگونی بوجودآمده در آثار معماری معاصر و ناسازگاری که گاهی، میان آنها دیده میشود؛ نشان از گمشدگی تعریف روشن معماری، در صد سال گذشته دارد. ۳۱ / سال یازدهم/ زمستان ۱۳۹۲/ تداوم نشانهها و بقایای معماری “مهری” قفقاز در کلیساهای ارمنستان و گرجستان/۳۲-۴۴. در این اثر که نویسنده آن را پس از یک سفر تحقیقی طولانی به ارمنستان در سال ۱۹۱۳ میلادی نوشته و در آنجا «توروس تورامانیان» معمار برجسته ارمنی که کمکهای مفید و شایانی به او کردهاست، ثابت نموده که معماری مسیحی خاورزمین تا ظهور معماری رومی در قرن یازدهم در مغرب زمین بر معماریهای دیگر مسیحی برتری داشته این برتری را مدیون ارمنستان بودهاست.<br>
<br> به این ترتیب، واژهٔ نئوکلاسیسیسم، که توسط نوشتهٔ منتقد هنری پروس یوهان یواخیم وینکلمان شرح داده شد، به منظور تبیین معماری قرن هجدهم که به این نمونههای نئوکلاسیک برای الهام در طراحی ساختمان نگاه میکردند استفاده شد. در قرون وسطی در اروپا، اصناف معماری برای ساماندهی معاملات شکل گرفتند و قراردادهای کتبی آنها به ویژه در رابطه با ساختمانهای کلیسایی هنوز باقی ماندهاست. در امپراتوری روم و در قسطنطنیه این کلیساها به ویژه از معماری عهد باستان الهام گرفتهاند. بعد از ظهور اسلام، پاکیزگی ـ به ویژه غسلهای متعدد و وضو برای نمازهای پنجگانه ـ در زندگی روزمره مسلمانان از اهمیت ویژهای برخوردار شد تا جایی که سخن پیامبر اسلام: «النظافه من الایمان» شعار هر مسلمان گردید. آبگرمکنهای خورشیدی که سیستمهای آب گرم خانگی خورشیدی نیز نامیده میشوند، میتوانند روشی مقرون به صرفه برای تولید آب گرم برای خانه باشند. منبع زمینی از دمای نسبتاً ثابت و ملایم زیرزمینی بهره میبرد، به این معنی که راندمان آنها میتواند بسیار بیشتر از یک پمپ حرارتی منبع هوا باشد. برقسمت استوانهای بنا که کثیرالاضلاع است و نسبتاً بلند، بامی قرار دارد بشکل هرمی بسیار مرتفع که گنبد را از نظر پنهان میدارد و خود همچون برجی حقیقی در وسط بنا قد برافراشته است.<br>
<br> محرابها از بیرون جلوخان ساختمان هیچ برجستگی نشان نمیدهند و فقط با درزهای مثلثی شکل نسبتاً عمیقی مشخص شدهاند که در ضخامت دیوار حفر شدهاند. سوختهای فسیلی انرژی قابل توجهی را تأمین میکنند که تمدن جدید روش زندگی را بر اساس آن بنا کردهاست. با پیشرفت بازرگانی ترانزیتی در زمان حکومت باگراتونیان بر ارمنستان و دورههای بعد ساختن کاروانسراها در مسیر راهها رواج یافت. این سهیم بودن ارمنستان در پیشرفت فرهنگ و هنر توسط مورخ و هنرشناس اتریشی «ژوزف استرزیگوسکی» به خوبی نشان داده شده و او یکی از آثار مهم خود را به معماری ارمنستان و به روابط آن با اروپا اختصاص دادهاست. مهمترین سهمی که ارمنستان طی قرون پس از گرویدنش به دین مسیح در پیشرفت تمدن و فرهنگ داشتهاست در زمینه معماری است که همیشه درستترین مظهر فکر و روح یک ملت و یک عصر است. در همینه زمینه است که ملت ارمنی نقش واسط و رابط بین شرق و غرب را به بهترین نحو بازی کردهاست.<br>
<br> معماری ارمنی یکی از برجستهترین انواع معماری مسیحی است و در طی سدهها گواه انواع ابتکارات ساختمانی شدهاست که در ساختمانهای گنبددار سنگی به شیوههای اصیل به کار رفتهاند. ژوزف استرزیگوسکی در کتاب «هنر معماری در ارمنستان و در اروپا»، نشان دادهاست که معماری مسیحی قسمتی از ابداعات و ابتکارات خود را به ارمنستان مدیون است. ارمنستان که در مسیر راههای شرق و غرب قرار داشت از همه شیوههای رایج پیرامون خود برخوردار شد ولی آنها را ابتکارات خویش به گونهای اصیل و بدیع و محلی درآورد. شهر گور محلی باستانی است در شهرستان فیروزآباد، استان فارس. با مدارکی که در دست است به خوبی مشهود است که معماری ارمنستان اثر فوقالعادهای بر معماری سدههای میانی اروپا داشتهاست. معماری سراسر بستر بیرونی زندگی بشر را در بر میگیرد. در خانههای سنتی، حیاط بیرونی و حیاط اندرونی، دیدی به هم نداشتهاست. تزئینات دیوارهای بیرونی هم کمتر از درون بنا جالب و تماشایی نیست، و طاقهای تیره باریک و بلند آنها را زینت میدهند. در این اقلیم ارتفاع اتاقها بلند بودهاست.<br>